چینش سنگها

بناهای بسیاری از گذشته های دور بیادگار مانده اند. بناهایی که گاه با افسانه و معما آمیخته شده،تا

 مدت ها ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است. شهر ممنوعه در چین، اهرام ثلاثه در مصر،

معبد آناهیتا در ایران و بسیاری دیگر. همه و همه داری تاریخی رازآلود می باشند.

هرچند که پاسخ برخی از این مسائل با گذشت زمان و کشف نکات مجهول برملا گشته است. حال قصد داریم در این مجال نقبی بر گذشته تاریخ نجوم بزنیم.

 آیا نام بنای استون هنج را شنیده اید؟ مکانی که سالانه میلیون ها نفر برای دیدن طلوع خورشید از بین روزنه سنگ های آن روانه بریتانیا می شوند.بنایی که برپایی ساختمان اصلی آن را به 5000 سال پیش نسبت می دهند.

باستان شناسان 4 دوره تاریخی از ابتدای پیدایش آن متصور هستند. در دوران اولیه (3100 سال پیش از میلاد مسیح) برای جشن های مذهبی مورد استفاده قرار می گرفته است.شاید مهمترین دوره از تاریخ استون هنج مربوط به 2150 سال پیش از میلاد مسیح باشد،زمانی که حدود 82 سنگ عظیم موسوم به سنگ آبی از کوه های پرسلی در جنوب غربی ولز از طریق رودخانه به مکان فعلی انتقال یافت.سنگ هایی که بعضا تا حدود 4 تن وزن داشته اند.اما در استون هنج سنگ های 50 تنی نیز  وجود دارد که به دوره سوم یعنی 2000 سال پیش از میلاد مسیح تعلق دارند.این سنگ ها نمی توانسته از طریق آب آورده شده باشند،محاسبات جدید نشان می دهد حداقل بیش از 100 نفر لازم بوده است تا فقط این سنگ های عظیم را روی ارابه قرار دهند و به دست کم 500 مرد نیرومند نیاز بوده تا آنها را به مکان مورد نظر حمل کرده ، مسافت۲۱۷ کیلومتری را طی کنند. و بالاخره مرحله آخر چیدمانی از سنگ هاست که از 3500 سال پیش تا کنون پابرجا مانده است.

 به هر حال نکته مهم كاریرد نجومی  است که از این بنا می شده است.دانشمندان با توجه به قراین بدست آمده حدس می زنند که مردم باستان از این مجموعه برای تشخیص تغییر فصول سال استفاده می کرده اند و بعضا خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی را پیش بینی می نموده اند.اهمیت این امر در آن است که از چگونگی حرکت ستارگان و پیش گویی اوضاع جوی برای امور کشاورزی،آبیاری،خشکسالی استفاده می شده است. می دانیم مصریان باستان به چگونگی حرکت ستارگان علم داشته اند زیرا اهرام ثلاثه مطابقتی عجیب با ستارگان دارند. همچنین منجمین زبردستی  در تمدن های چین،ایران و یونان وجود داشته اند.کتیبه های بدست آمده از بابل مهارت مثال زدنی اخترشناسان را در دوره بعد از فتح باشکوه بابل بدست ایرانیان را برملاساخته است. حتی ماه گرفتگی معروفی که برای مدتی سپاه اسکندر مقدونی را دچار تردید برای حمله به شهر زیبای بابل کرده بود نیز در این نوشته های منجمین دربار ایران بجامانده است.

در سرزمین پهناور ما،بناهای بسیار دیگری  با کاربرد نجومی قرار دارد.یکی از مهم ترین این سازه ها ، چهارتاقی ها هستند. ساختمان هایی که مدت ها به اشتباه،آتشکده خوانده می شدند. یکی از بارزترین بناهایی که  از حوادث طبیعی  و جهل عمومی جان سالم بدر برده است، چهارتاقی نیاسر می باشد. شهری که به واسطه آبشار زیبا و گل های بسیار جذابش شهرتی جهانی دارد. چهارتاقی ها دارای چهارپایه هستند که با چهار تاق با یکدیگر پیوند یافته و مجموعه مربع شکلی را به وجود آورده اند.چهارتاقی ها عموما در خارج شهر ها و روستاها و در نقاط دور افتاده ساخته شده اند. همین امر کاربرد مذهبی آنان را با چالشی بزرگ همراه کرده است. تناسب بین پایه ها به طول هر ضلع چهارتاقی نکته بسیار جالبی است.این تناسب موجب می گردیده است تا بین گوشه های پایه و خط دیدهایی که به موجب آن تشکیل می یافته،فاصله ای در حدود 23.5 درجه ایجاد گردد.این عدد همان فاصله بین زاویه میل خورشید در آغاز هر یک از فصل های سال است .در واقع اختلاف مداری زمین با دایره البروج(دایره‌ای فرضی در آسمان است که از دید ساکنان کرهٔ زمین به نظر می‌آید که خورشید در مدت یک سال آن  را طی می‌کند.) موجبات تغییر فصول می باشد.نکته جالب توجه دیگر در رابطه با عموم چهارتاقی ها وجود یک کوه یا دیوار در جلوی دید راصد است.همان طور که    می دانیم در زمستان خورشید از سوی جنوب به حداکثر فاصله از نقطه اعتدال پاییزی می رسد و با آن زاویه 23.26    می سازد.می توان گفت وجود کوه موجب می گردیده که در انقلاب زمستانی که به طبع هوا دچار آشفتگی(مه آلودگی،گرد و غبار و ...) و عواملی برای ایجاد مشکل برای رصد کننده می باشد،خورشید در فاصله ای بهتر دیده شود.در واقع خورشید بدلیل وجود کوه بجای آنکه در زاویه 23.26 دیده شود در زاویه ای بعنوان مثال در چهارتاقی نیاسر در 37 درجه دیده می شود.پژوهش های به عمل آمده نشان می دهد که از چهارتاقی ها برای استخراج تقویم و تشخیص آغاز فصل های سال در حدود بیش از 2000 سال پیش استفاده می شده است.برای ایرانیان زادروز تولد فرزندان،آغاز نوروز و... اهمیتی بسیار داشته است که  همین عوامل و همچنین ارتباط با نجوم بابلی پایه های پیشرفت آنرا هموار تر ساخته است.برای مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید به کتاب بناهای تقویمی و نجومی ایران نوشته آقای رضا مرادی غیاث آبادی مراجعه نمایید.